هجرت یک روزه ادیسه

هجرت یک روزه ادیسه ی مدرن در کتاب اولیس

نویسنده مهمان

یکشنبه ۱۳ آبان ۱۳۹۷

کتاب اولیس

و خندید تا ذهنش را از اسارت ذهنش برهاند." اولیس"

داستان اولیس اثر جیمز جویس ریشه در اساطیر یونانی و بخصوص اودیسۀ هومر دارد اما شخصیت داستان، ساختار و مضامین این کتاب، دقیقاً وارونه‎ای از شخصیت اسطوره‎ اُدیسه(ULYSSES) است. 
این تمهید باعث می‎شود که صورت قهرمانِ رمان در تضاد با قهرمانِ ایده‎آل کلاسیک دیده شود. بر خلاف اُدیسه، قهرمانِ اصلیِ رمان اولیس نه تنها بالاتر از خواننده نیست بلکه ممکن است از بسیاری جهات پایین‎تر نیز به نظر برسد. این قهرمانِ غریب با نامِ «لئوپولد بلوم»، یکی از شهروندان عادی دوبلین در آستانه‎ی قرن بیستم است. مردی یهودی، میانسال و کارمند که دارای شغلی عادی است. همسرش به او خیانت می‎کند، پسرش در کودکی مرده‎است و خانواده یهودی‎اش باعث تحقیر و حمله به او می‎شوند. واقعیت پُرتحقیر، تباه و ناگزیرِ زندگی، مایه‎ی فرارِ او به دنیایِ ذهنی‌‎اش است. 

صورت واژگون قهرمان در تضاد میان نمادپردازی‎های داستان اولیس با داستانِ اُدیسه از همین جا آشکار می‎شود: بلوم کارمندی ساده است و اُدیسه شاهی بزرگ. 

همسر بلوم به او خیانت می‎کند و همسر اُدیسه تا پایان به او وفادار می‎ماند. پسر بلوم در کودکی از بیماری مرده‎است ولی در اُدیسه، تلماخوس به دنبال پدرش می‎گردد و او را می‎یابد. هجرت اُدیسه بیست سال طول می‎کشد در حالی که همه‎ رمانِ اولیس در مدّت یک روز می‎گذرد. اُدیسه در دوره‌ی قهرمانی و رشادت و تلاش برای افتخار زندگی می‎کند در حالی که قهرمان رمانِ اولیس، مقهور سکون و رکود زمانه‎ی خود است. در پایانِ داستانِ اُدیسه، او انتقام‎گیرنده و فاتح است، اما در پایان روز وقتی بلوم به خانه برمی‎گردد، انتقامی در کار نیست و تحقیر را می‎پذیرد و خود را وادار به بخشش می‎کند. به عبارت دیگر در اولیس تصویر تمام عیاری از انسان مدرن در تقابلی هجوآمیز با اسطوره‎ ارائه می‎شود؛ تصویر واقعیِ زندگی انسانِ عادی در برابر تصویر اسطوره‎ای قهرمان.

نقاشی جیمز جویس اولیس
نقاشی جیمز جویس  و تصوری که از بلوم شخصیت اصلی کتاب اولیس داشت 
 

رمانِ اولیس را شاهکار ادبیات مدرن خوانده‎اند. رمانی که به درون ذهنیّت فرد فرو می‎رود و می‎خواهد او را با همه‎ جنبه‎هایش، ذهنیّات و ویژگی‎های زشت و زیبا نشان ‎دهد. همچنین در این کتاب می‌توان به خوبی  مفاهیم هجرت را واکاوی کرد: 

هجرت، موقعیت انسانی است که بی‌مامن شده و عدم تعلّق و بیگانگی بر همه‎ ارکان بنیادین زندگی او سایه انداخته‌‎ و برایش عشق، خانواده و عقیده از اصالت و محتوا افتاده ‎است و کاری از دستش برنمی‎آید. 
بر پایه‎ی همین وضعیت کاملا عمومی دوران مدرن است که اسطوره و قهرمان نیز در روایت مدرن، دچار دگرگونی عمده‎ای می‎شود: 

صورتِ آرمانیِ قهرمان اسطوره‎ای به صورتی واژگون به انسانی کاملاً عادی تبدیل می‎شود که دیگر فرق کرده و فراتر از دیگر انسان‎ها نیست

این قهرمانِ مدرن، صورت انسانی را بازنمایی می‎کند که پر از جنبه‎های زشت و زیبا، متناقض، مسخره و یا حتّی گاهی شجاعانه است. به بیانِ دیگر، قهرمان دیگر موجودی آرمانی نیست، بلکه انسانی است با همه‌‎ی ویژگی‎های انسانی. 

هجرت این انسان نیز دیگر به هوایِ جنگ و افتخار و قهرمانیِ موجودی آرمانی در تقابل با سرنوشت و خدایان نیست، بلکه موقعیتی است که در آن ترس، حقارت و پوچی، میل به گریز از واقعیت و هجرت به جهان ذهنی را می‎سازد. 

هجرت در رمان مدرن، هجرت قهرمانی آرمانی نیست، بلکه موقعیتی ذاتی زندگی هرروزه‎ی انسان‎های بسیار عادی است.         

جلد اصلی کتاب اولیس
جلد اصلی کتاب اولیس

دیدگاه ها

در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.

پرسش های متداول

نشر نیلوفر و نشر مانیا هنر .

سال 1922 منتشر شده است .

مطالب پیشنهادی

هجرت از جهان زندگی به دیدار مرگ در کوه جادو

هجرت از جهان زندگی به دیدار مرگ در کوه جادو

مروری بر کتاب کوه جادو نوشته‌ی توماس مان

هجرت، محکومیت و تبعید، برای سرگردانان در وطن

هجرت، محکومیت و تبعید، برای سرگردانان در وطن

نگاهی به داستان «در سرزمین محکومان» اثر فرانتس کافکا

خشم از زمین «واسع» خدا می‌روید

خشم از زمین «واسع» خدا می‌روید

هجرت برابرِ مصیبت در رمان خوشه‌های خشم

کتاب های پیشنهادی