در بیشتر کتاب‌هایی که موضوع آنها تاریخ ادبیات آلمان و اروپاست، یا اسمی از هامان نیامده است یا اگر آمده باشد او را فقط یکی از الهام دهندگان نهضت ادبی آلمان، معروف بـه اشـتورم اوند درانگ طوفان و فشار، به حساب آورده‌اند. بعضی از مهم‌ترین ویژگی‌های این نهضت این‌ها بود: اعتقاد به واگذاشـتـن خود به سوداها و احساس‌های خودجوش، بیزاری از قواعد، و شوق هنرمند بـه ابراز وجود و ابراز عقیده‌ی مهارگسیخته، چه در زندگی و چه در خلق آثار ـ تصورکردن شاعر و اندیشمند به صورت موجودی برتر، دستخوش عذاب‌هایی ناشناخته بر آدم‌های عادی، در جست‌وجوی فعلیت بخشیدن به خویشتن به شیوه‌ای منحصر به فرد، قهرآمیز و بدیع، و صرفاً تابع سوداها و خواستهای خود. این نظر تا حدودی درست است. هامان، که طرح یک پان شاخدار را بر بعضی از کارهای خـود می‌گذاشت و با این کار معاصران خود را تا اندازه‌ای به حیرت می‌انداخت، با نوشته‌های خود احتمالاً کمک کرد تا بعضی از معاصرانش به پرخاش علیه کلاسیسیسم و نظم تشویق شوند، و الحق هم بر ذخایر غیر عقلی قوای خلاق آدمی تأکید کرد. شاید او شوریدگی الهی را تشویق نکرده باشد، اما در قیاس با مدافعان نئوکلاسیسیسم، که او در میان آنها می‌زیست، با این نوع شوریده حالی مخالفت چندانی هم نکرد.

صفحه ۱۲۵