با وجود زبان انقلابی روحانیان، روشنفکران بودند که نخستین‌بار مخالفت خود را با رژیم به‌وضوح بیان کردند و در سال‌های پایانی دهۀ 1350 مخالفت خود را با رژیم سازماندهی کردند. فعالیت‌های تعدادی از روشنفکران که مخالفت خود را با رژیم و شرایط عام سیاسی و اجتماعی کشوردر سال‌های آخر دهۀ 1340 و سال‌های نخستین دهۀ 1350 بیان می‌کردند، هرگز بخشی از یک تلاش هماهنگ برای سرنگون کردن دولت پهلوی نبود. مقالات و سخرانی‌های شریعتی و بسیاری دیگر از روشنفکران بیشتر از آنکه سیاسی باشد، فلسفی بود و اگرچه گاه به‌تندی به شرایط کلان فرهنگی و اجتماعی در حکومت پهلوی حمله می‌کردند، حکومت پادشاهی به‌عنوان نظام سیاسی و شخص شاه به‌عنوان حاکم آن هرگز به‌صورت مستقیم به چالش کشید نمی‌شدند و از آنها نام برده نمی‌شد.

صفحه ۱۴۷