در زبان فرانسه histoire هم به معنای تاریخ است هم به معنای داستان. فیلم «تاریخی»؟ آیا فیلم ساختن دربارة تاریخ ممکن/ جایز است؟ آیا همة فیلم‌های تاریخی در حقیقت داستانی نیستند؟ وقتی دربارة وقایع و شخصیت‌های تاریخ می‌نویسیم /فیلم می‌سازیم چه می‌کنیم؟ از کجا می‌دانیم مردان و زنان در هزار سال پیش، در دویست سال پیش، چگونه حرف می‌زدند؟ دست‌هایشان را چگونه تکان می‌دادند؟ چگونه سوگواری می‌کردند؟ حرکات سر و دست، لحن کلام، لكنت‌ها و بسیاری چیزهای دیگر در اسناد تاریخی به ندرت ثبت می‌شوند.

نقاشی‌های تاریخی هم درد چندانی دوا نمی‌کنند. ژست‌ها جنبة ثبت‌ناشده/ناشدنی تاریخ‌اند. و سینما در درجة اول مدیوم ضبط ژست‌هاست. فیلم‌های تاریخی کوشش‌هایی‌اند برای تخیل / تصویر کردن ژست‌های آدم‌هایی که مشاهدة حرکات سرو دست‌شان از دایرة توان ما بیرون است، کوشش‌هایی برای گوش سپردن به آهنگ گفتار مردان و زنانی که صدایشان در هیچ جا ضبط نشده است. بدین اعتبار، فیلم‌های تاریخی، عموماً، مدیون دو مدیوم کهن سال‌اند: تئاتر و نقاشی. مردان و زنانی که در فیلم‌های تاریخی نقش می‌آفرینند / بازی می‌کنند عملاً پای در صحنة تئاتری می‌گذارند که دستمایه‌اش وقایع تاریخی است: روزگاری بازیگران فیلم‌های تاریخی به شیوه‌ای یادآور بازیگران نمایشنامه‌های شکسپیر دیالوگ می‌گفتند و سر و دست تکان می‌دادند و تماشاگران فیلم‌های تاریخی می‌پذیرفتند که با تئاتری از گونه‌ای نو مواجه‌اند. به‌تدریج دیالوگ‌گویی و اجرای بازیگران در فیلم‌های تاریخی رئالیستی‌تر و اتکای این فیلم‌ها به جلوه‌های ویژه بیشتر شد، انگار قرار بود فاصله‌ای که لحن و ژست بازیگران این فیلم‌ها در گذشته پدید می‌آورد حذف شود. اما یک حقیقت به قوت خود باقی است در فیلم‌های تاریخی مرز میان دو معنای histoire کمرنگ و گاهی محو می‌شود. واقعة تعیین‌کننده در این تاریخ فیلم‌های سرگئی آیزنشتاین بود: انقلاب اکتبر نخستین واقعة عظیم تاریخی بود که در آن بازیگران واقعی تاریخ - تودة مردم – می‌توانستند به این فکر کنند که صدا - ژست‌هایشان قابل ضبط کردن است.

مقدمه صالح نجفی