معرفی کتاب کودک پسر اقیانوس نوشته مهدی رجبی

"بعد از سیلی بزرگ و ویرانگر، همه روستا را ترک می‌کنند‌، به جز پسر کوچکی تنها به نام سمیر و خانواده‌اش."

داستان با این خلاصه آغاز می‌شود. و مخاطب با خود داستان مبارزات پسری کوچک را با چالشی بزرگ تصور می‌کند. اما این چالش قرار است تا چه زمانی ادامه پیدا کند؟ چه اتفاقی پیش روی قهرمان کتاب است؟ «پسر اقیانوس» قرار است درباره چه موضوعی با مخاطب صحبت کند؟ 

اقیانوسی از خیال و ترس

داستان با گفتگوی چند حیوان آغاز می‌شود. فیل و کرگدن و ببر گفتگو می‌کنند و مخاطب در تصویر قایقی بزرگ را می‌بیند که گورخر و تمساح و زرافه و کرگدن و خرس و سایرین در دل آب هستند. این گفتگو که تمام می‌شود شخصیت اصلی یعنی سمیر روایت خود را آغاز می‌کند:«دیروز بابا روی پشت بام نشسته بود، زل زده بود به دشت و  یواشکی برای گندم‌ها گریه می کرد. صبح پدربزرگ گفت: «یک روز دوباره زمین را شخم می زنیم. از نو گندم می کاریم.» اما من باور نکردم. ما تا آخر عمر باید توی اقیانوس زندگی کنیم.»

در این نقطه از داستان است که مخاطب با تماشای تصاویر موقعیت جغرافیایی داستان را درک می‌کند: خوزستان!

در صفحه‌ی بعد سمیر درحال پارو زدن است و حیوانات همراه او هستند. حیواناتی که ما به عنوان بزرگسال می‌دانیم زاده‌ی تخیل او در آن جغرافیا هستند. حالا درک می‌کنیم که داستان بر این منوال پیش خواهد رفت: سمیر در تصور  خود در اقیانوسی گیر افتاده که زاده سیل است. او در حال نجات دادن حیوانات و زیست خود در خیالاتش است.

همه چیز شناور شده و جزیره‌های عجیب‌وغریب اطراف شماست. خانه‌ها، مدرسه‌ها و زمین‌های کشاورزی زیر آب رفته‌اند و مردم پراکنده شده‌اند. داستان، تصویر ذهنی یک کودک از زندگی مردمی است که با پدیده‌ی طبیعی سیل مواجه شده‌اند و تلاش می‌کنند در شرایط دشوار زنده بمانند.

در «پسر اقیانوس»، پسرک با حیوانات کوچک مینیاتوری، سفری در روستای غرق‌شده را آغاز می‌کند. او با فهم محدود خود از جهان، تلاش می‌کند با ترس‌هایش روبه‌رو شود و با تخیل، راه‌هایی برای گذر از واقعیت پیدا کند. بازی، دوستی و امنیت، ابزارهای سمیر برای عبور از شرایط دشوار هستند و رویاپردازی به او کمک می‌کند تا دنیای خودش را بسازد.

خیال به جای خشکی

تصویرگری‌های کتاب، جزئیات زندگی مردم جنوب ایران را به زیبایی نشان می‌دهد؛ از معماری و پوشش گرفته تا عادات روزمره و شیوه‌های کسب‌وکار. این بستر فرهنگی، کودکان را با دغدغه‌ها، رنج‌ها و امیدهای مردم این منطقه آشنا می‌کند.

نویسنده به خاطر داشته است که در داستان خود روایتی شفاف از خوزستان خلق کند. خوزستانی که درگیر جنگ هم بوده است:« عکس‌های خیس را یکی یکی پهن می کنم زیر آفتاب. مامان بغض می کند. مرد کنار تانک را می‌شناسد. من هم یادم می‌آید! همان که یک دست ندارد.  اما توی عکس دو تا دستش هست. خانه‌شان روستای بالایی است.»

با وجود ترس از ابرهای سیاه، رعد و برق و سیل، سمیر امیدش را از دست نمی‌دهد. او در دل داستان، با شجاعت و خیال خود، راهی برای مقابله با ترس‌ها و مشکلات زندگی واقعی پیدا می‌کند.

داستان مسیر خود را پیش می رود. اما قرار نیست که به سرانجام  مطلوب ذهن ما به عنوان بزرگسال برسد. نویسنده کبوتری را ترسیم می‌کند که  به سمت قایق می‌‌آید. حیوانات او را صدا می‌زنند. کبوتر از خشکی آمده است و نوید روزهای بهتر را می‌دهد. اما ممکن است آن روزها خیلی دور باشند.

در اینجاست که  سمیر به فرمان کبوتر پارو می‌زند و می‌گوید: «به فرمان من! پیش به سوی خشکی!»

چرا باید «پسر اقیانوس» را بخوانیم؟

این کتاب مخاطب خود را به جایی می‌برد که هیچ نقشه‌ای برایش وجود ندارد: جایی که خشکی و شناوری، خیال و واقعیت در هم آمیخته‌اند. وقتی سمیر وسط اقیانوس شناور می‌شود، شما هم همراه او در می‌یابید که همه چیز قابل پیش‌بینی نیست و هر لحظه ممکن است اتفاق تازه‌ای رخ دهد. این کتاب به مخاطب یاد می‌دهد که زندگی همیشه امن و مرتب نیست، اما می‌توان با بازی، خیال و نگاه تازه، راه‌هایی برای عبور از دشواری‌ها پیدا کرد.

«پسر اقیانوس» درباره سیل نیست، درباره خشکی و آب نیست و حتی درباره حیوانات خیالی هم نیست. این کتاب درباره‌ی نگاه یک کودک به جهانی است که از او بزرگ‌تر است؛ جهانی که هم وحشتناک است و هم پر از زیبایی‌های کوچک.

وقتی سمیر پارو می‌زند برای نجات خود یا حیوانات نیست، بلکه برای این است‌که خودش را دوباره بسازد.

و مهم‌تر از همه: این داستان به مخاطبان  فرصت می‌دهد تا با کودکی روبه‌رو شوند که می‌داند ترس و امید می‌توانند هم‌زمان وجود داشته باشند، و هیچ چیز به سادگی «خوب یا بد» نیست.

این کتاب برگزیده تصویرگریِ نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان، برگزیده‌ جشنواره فرفره طلایی چین، برگزیده‌ کتاب‌های تصویری مسکو وکتاب تقدیرشده‌ شورای کتاب کودک است.  همچنین این کتاب وارد فهرست کلاغ سفید کتابخانه‌ مونیخ شده است.

درباره نویسنده

مهدی رجبی متولد ۱۳۵۹ در خمین فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد  ادبیات نمایشی (دانشگاه تربیت مدرس) است. از او آثار موفق زیادی در حوزه کودک و نوجوان منتشر شده است. «کنسرو غول»، «خواهران تاریک»، مجموعه سه‌جلدی «بردیا و گولاخ‌ها» تنها برخی از آثار این نویسنده هستند.

درباره تصویرگر

هاله قربانی متولد ۱۳۶۴ در اصفهان طی یک دهه اخیر به عنوان تصویرگر آثار درخشانی که هویت بومی دارند شناخته شده است.

«دوتوک»، «جهان مال من است»، « نه مثل هرروز»، «سرو زبان دار» برخی از آثار این هنرمندند.