نام کتاب در اصل The Soviet Mind است که ترجمه‌ى لفظ بـه لفظ آن می‌شود ذهن شوروی یا « ذهنیت» شوروی، که این عنوان فارسی چندان گویا و رسا به نظر نمی‌رسد و تناسب کاملی هم با محتوای کتاب ندارد. عنوان فرعی کتاب، یعنی «Russian Culture under Communism» به معنای «فرهنگ روسیه در دوره‌ی کمونیسم»، تا حدودی این نقص را برطرف می‌کند و محتوای کتاب را بهتر انعکاس می‌دهد. در کتاب از هنر و اندیشه و فرهنگ و سیاست در روسیه‌ی دوره‌ی شوروی بحث شده است، و آیزایا برلین در زمان‌های مختلفی (از سال ۱۹۴۵ گرفته تا سال ۱۹۹۰) درباره‌ی جنبه یا جنبه‌هایی از زندگی فکری و سیاسی روسیه سخن گفته است. با توجه به این نکته‌ها، من در نهایت تصمیم گرفتم عنوان کتاب را به ذهن روسی در نظام شوروی ترجمه کنم، تا هم از عنوان اصلی زیاد دور نشوم و هم محتوای کتاب را برسانم.

یادداشت مترجم