آزادی فردی نعمت تمدن نیست. پیش از آن‌که تمدنی بوده باشد، این آزادی از هر زمان دیگر بیش تر بوده است، البته در آن زمان غالباً ارزشی نداشته است، زیرا فرد تقریباً هیچ قادر به دفاع از آن نبوده است. با رشد تمدن، آزادی فردی محدود می‌شود و اقتضای عدالت این است که هیچ‌کس از این محدودیت معاف نشود. آنچه در یک جامعه‌ی انسانی به‌منزله‌ی نیاز مبرم به آزادی به جنبش درمی‌آید ممکن است مقاومتی در برابر بی‌عدالتی باشد و از این رو برای رشد بعدی تمدن مفید و با تمدن سازگار است.

صفحه 51