اساساً دانشگاه در طول تاریخ پس از مدنیت و شهرنشینی پدید آمده است؛ انسان شهرنشین پس از فراغت از کارهای یدی به مسائل دیگری نظر کرد که از دو جنبه قابل‌ملاحظه بود. 

جنبه‌ی اول آن بود که برای حل پرسش‌ها و مسائل عملی آن روزگار شروع به کار فکری و ترسیم مسائلی برای تسهیل امور کرد و دیگری توجه به بحث‌هایی کاملاً نظری بود برای وحدت‌بخشی پدیدارها و کثرت‌ها و تبیین امور از طریق عقلانيت تئوریک و بحث‌هایی که دیگر لزوماً در نگاه اول کارکرد عملی نداشتند. 

اما جنبه‌ی دوم بیش از جنبه‌ی نخست در تولد دانشگاه مؤثر بوده است. 

بدین سبب تا قبل از یونانیان باستان ایده‌ی آکادمی و دانشگاه پدید نیامده بود. با این‌که مصریان و یا بابلیان در بعضی از علوم، مثل رياضيات و يا نجوم پیشرفت‌هایی داشتند اما آنها تغییری در امور ایجاد نکردند و این یونانیان بودند که اولین‌بار برای تبین هستی و وحدت‌بخشی بر کثرت‌ها، عالم را در عقلانيتی تئوریک تبيين کردند. 

آنان در فراغتی که از پس شیوه‌ی زیست‌شان پدید آمده بود و با ارج نهادن به دانش و احترام به عالمان و یادگیری علوم، زمینه را برای رشد علم و پیدایش مراکز علمی مهیا نمودند. 

فلسفه اساساً از آن جهت که نسبتی با تطمیع نیازهای پراتیک و روزمره‌ی بشر ندارد و تلاشی صرفاً انتزاعی و عقلانی برای تبیین عالم و واقعیت‌هاست در همین بستر، در یونان متولد شد.