کتاب موضوع مرگ و زندگی
اروین یالوم، روان‌درمانگر شهیر اگزیستانسیال، تمام عمر حرفه‌ای خود را صرف «خیره شدن به خورشید» و بررسی اضطراب مرگ در دیگران کرده است. اما زمانی که مرگ، دیگر یک مفهوم انتزاعی در اتاق درمان نیست و در هیبت بیماری صعب‌العلاج عزیزترین فرد زندگی‌اش ظاهر می‌شود، داستان چه شکلی پیدا می‌کند؟ کتاب
«موضوع مرگ و زندگی» پاسخی بی‌پرده، تکان‌دهنده و بی‌نهایت لطیف به این پرسش است. این اثر با تمام کتاب‌های دیگر یالوم تفاوت دارد؛ اینجا با نظریه روبرو نیستیم، با خودِ زندگی، عشق و فقدان طرفیم.
این کتاب، روایتی دونفره است که به پیشنهاد مریلین یالوم، همسر اندیشمند و نویسنده‌ی اروین، پس از تشخیص بیماری سرطانش آغاز شد. قرار بود این اثر، مستندی از روزها و ماه‌های سختی باشد که پیش رو داشتند. ساختار کتاب نیز بازتاب همین نگاه دوگانه است: فصل‌های اروین و فصل‌های مریلین یکی در میان می‌آیند و خواننده را در میانه دو روایت موازی از یک سرنوشت مشترک قرار می‌دهند. مریلین نیمه‌ی اول کتاب را همراه اروین می‌نویسد و در نهایت، این اروین است که به تنهایی فصول پایانی را پس از مرگ همسرش به اتمام می‌رساند.
خلاصه کتاب موضوع مرگ و زندگی: دو نگاه، یک سرنوشت
«موضوع مرگ و زندگی» داستان رویارویی است؛ رویارویی با بیماری، با محدودیت‌های جسمی، با خاطرات و با اجتناب‌ناپذیرترین حقیقت، یعنی مرگ.
از نگاه مریلین: اعتبار از دست رفته و معنای بازیافته مریلین با شجاعتی ستودنی از تجربه زیستن با بیماری می‌نویسد. او از حس «بی‌اعتبار شدن» ، از عوارض طاقت‌فرسای شیمی‌درمانی و از مه و غباری می‌گوید که میان او و دنیای بیرون پرده کشیده است. اما در میان همین رنج‌ها، به درکی عمیق‌تر از معنای زندگی می‌رسد. او درمی‌یابد که حمایت بی‌دریغ دوستان و خانواده، به او یادآوری می‌کند که زنده ماندن تنها یک امر شخصی نیست. او می‌نویسد:
«دریافته‌ام که آدم‌ها تنها به خاطر خودشان نیست که باید به زندگی ادامه دهند بلکه به خاطر دیگران نیز باید چنین کاری کنند.» نگاه او به زندگی، نگاه زنی است که تا آخرین لحظه دغدغه میراث، خاطرات و کسانی را دارد که دوستشان دارد.
از نگاه اروین: زندگی بی‌حسرت در آستانه فقدان روایت اروین، روایت یک درمانگر اضطراب مرگ است که حالا خودش در مرکز اضطراب ایستاده. اما ترس بزرگ او نه مرگ خودش، که وحشت از دست دادن مریلین و زندگی بدون اوست. او که سال‌ها به بیمارانش می‌آموخت چگونه با مرگ کنار بیایند، اکنون به قدرتمندترین ایده‌اش پناه می‌برد:
«از میان تمام ایده‌هایی که برای مقابله با ترس از مرگ، به بیمارانم می‌دهم، قدرتمندترینشان ایده ی زندگی بی تاسف و غبطه است؛ زندگی بی افسوس بی حسرت.»
اروین و مریلین هر دو معتقدند که زندگی را به تمامی و با شجاعت زیسته‌اند و همین «زندگی کامل»، بزرگترین تسکین آن‌ها در برابر تاریکی پیش رو است.
مفاهیم کلیدی که از دل خاطرات بیرون می‌آیند
این کتاب اگرچه یک خاطره‌نگاری شخصی است، اما مملو از مفاهیم عمیق اگزیستانسیال است که این‌بار نه در تئوری، بلکه در عمل تجربه می‌شوند.
عشق به مثابه پناهگاه: ۶۵ سال زندگی مشترک ، این زوج را به چنان درهم‌تنیدگی‌ای رسانده که عشق، پناهگاهی در برابر تنهایی و نیستی است. اروین این حس را «عشق به بلیس» (Love Bliss) می‌نامد؛ جایی که «من» در «ما» حل می‌شود و نگرانی از انزوا ناپدید می‌گردد.
میراث و خاطره: یکی از تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب، نگرانی یالوم‌ها برای اشیاء و کتاب‌هایشان است. مریلین در فصلی کامل، داستان‌های پشت هر وسیله خانه را روایت می‌کند و با اندوه می‌گوید که وقتی آن‌ها بروند، این خاطرات نیز محو خواهند شد. اروین نیز با این حس درگیر است و می‌گوید: «کاملاً می‌دانم که زمانی که او بمیرد، بخش بزرگی از گذشته‌ی من نیز خواهد مرد.»
مرگ انتخابی (A Good Death): کتاب به شکلی صریح و شجاعانه به موضوع «مرگ انتخابی» می‌پردازد. مریلین بارها با پزشکانش درباره این موضوع صحبت می‌کند که اگر درد و رنجش از حدی فراتر رفت، به او کمک کنند تا زندگی‌اش را به انتخاب خودش پایان دهد.
اثر موجی (Rippling): این ایده که در دیگر کتاب‌های یالوم نیز وجود دارد، در اینجا به تسکینی برای اروین بدل می‌شود. او باور دارد که تأثیر اعمال ما، مانند حلقه‌های موجی که یک سنگ در آب ایجاد می‌کند، پس از ما نیز ادامه می‌یابد و به دیگران منتقل می‌شود. اینگونه، بخشی از وجود ما هرگز به طور کامل نمی‌میرد.
جملات برگزیده از کتاب موضوع مرگ و زندگی
«من، مریلین، هر روز بر کاناپه اتاق نشیمن‌مان دراز می‌کشم و از پنجره‌های سرتاسری‌اش به بیرون و به بلوطها و درخت‌های همیشه سبزی که در خانه‌مان زندگی می‌کنند نگاه می‌کنم. بهار است و من برگ‌های سبزی را تماشا می‌کنم که دوباره بر شاخه‌های بلوط دره‌ای باشکوه‌مان پدیدار می‌شوند. امروز کمی زودتر جغدی را دیدم که بر صنوبر واقع میان خانه و مطب ارو فرود آمد. می‌توانم بخشی از باغ سبزیجات‌مان را هم ببینم که پسرمان رید در آن گوجه‌فرنگی لوبیای سبز، خیار و کدوتنبل کاشته است. او دلش می‌خواهد من به سبزیجاتی فکر کنم که در تابستان می‌رسند زمانی که فرض بر آن است که من بهتر شده‌ام».
بهترین ترجمه کتاب موضوع مرگ و زندگی
برای انتخاب بهترین ترجمه از کتاب «موضوع مرگ و زندگی»، باید به کارنامه مترجمان برجسته‌ای که آثار اروین یالوم را به فارسی برگردانده‌اند، توجه کرد. در این میان، نام دکتر سپیده حبیب به عنوان یکی از مترجمان اصلی و مورد اعتماد آثار یالوم در ایران، همواره می‌درخشد.
ترجمه‌های ایشان از کتاب‌های کلیدی یالوم، که توسط نشر قطره به چاپ رسیده، همواره با استقبال گسترده خوانندگان و منتقدان روبرو شده است. دقت علمی، وفاداری به لحن نویسنده و نثر روان و پخته از ویژگی‌های اصلی آثار دکتر حبیب است. علاقه‌مندانی که با قلم ایشان آشنا هستند و به دنبال تجربه‌ای عمیق و دقیق از این کتاب می‌باشند، انتخاب ترجمه ایشان را در اولویت قرار می‌دهند.
نتیجه‌گیری: کتاب موضوع مرگ و زندگی برای چه کسانی است؟
«موضوع مرگ و زندگی» فقط یک خاطره‌نگاری نیست؛ یک کلاس درس عملی درباره عشق، سوگواری، شجاعت و معنای یک زندگی کامل است. خواندن آن را به تمام کسانی که آثار یالوم را دوست دارند، افرادی که با بیماری یا فقدان عزیزانشان روبرو هستند، و هر انسانی که به دنبال درکی عمیق‌تر از معنای زندگی در رویارویی با پایان آن است، توصیه می‌کنیم. این کتاب، دعوتی است برای تماشا کردن یکی از صادقانه‌ترین و عاشقانه‌ترین روایت‌های معاصر؛ داستانی که به ما یادآوری می‌کند حتی در تاریک‌ترین لحظات، این عشق و ارتباط انسانی است که معنای نهایی را می‌سازد.
