در بیست سال گذشته، یعنی در طول زمانی که حق انتشار هیچ اثری را نداشتم، افرادی از من می‌پرسیدند، چطور نویسنده‌ای می‌تواند در این شرایط زندگی کند؟ این سوال را هم در کشورم از من می‌پرسیدند و هم همکارانم در خارج و روزنامه‌نگارهایی که از بخش آزاد جهان به پراگ می‌آمدند. سعی می‌کنم به این سوال جواب بدهم، اما اجازه بدهید ابتدا تاکید کنم که من در وهله نخست از تجربه شخصی‌ام حرف می‌زنم، چون، همان طور که می‌دانید، هرچه وضعی که افراد خود را در آن می‌یابند افراطی‌تر باشد، واکنش‌هایشان متفاوت‌تر خواهد بود. بنابراین آدم در این گونه موارد نمی‌تواند خیلی دست به تعمیم بزند.

صفحه ۶۱