درباره انقلاب‌ها هیچ نظریه جهان‌روایی وجود ندارد زیرا نظریه‌های علمی، جهان‌روا نیستند و نمی‌توانند باشند. حتی درباره انقلاب‌های اروپایی نظریه ای عمومی وجود ندارد تا احتمالاً جهان‌روا تلقی و در مورد همه انقلاب‌ها بی‌چون و چرا به کار بسته شود، همان طور که در مورد بسیاری دیگر از نظریه‌ها درباره تاریخ اروپا چنین شده است؛ اما بسیاری از عناصر نظریه‌ای عمومی درباره انقلاب‌های اروپا هنوز روشن نشده‌اند.

ویژگی اصلی قیام‌ها و انقلاب‌های غربی این بوده است که شرکت کنندگان و ـ با برخی استثناها ـ رهبران آنها را طبقات محرومی تشکیل داده‌اند که در برابر طبقات ممتازی که دولت از نزدیک نمایندگی آنها را به عهده داشته قدبرافراشته‌اند.

در ایران، قيام‌ها، شورش‌ها و انقلاب‌ها انگیزه‌ها و علل گوناگونی داشـته کـه شایع‌ترین آن، ستیز بر سر جانشینی بوده است. معمولاً جانشینی فرمانروا مايه اختلاف می‌شد زیرا برخلاف اروپا، مشروعیت ریشه در نوعی قانون یا سنت دیرپا و الزام‌آور نداشت. و این از ویژگی‌های پابرجای دولت خودکامه بود. بی‌گمان دولت خودکامه کوشش داشت برخی وظایف اصلی خود، مانند دفاع از قلمرو کشور در برابر تهاجم یا تجاوز بیگانگان و برقراری ثبات یعنی جلوگیری از بروز هرج و مرج را به انجام رساند. ولی به جای آنکه به طبقات اجتماعی مهم وابسته باشد، طبقات اجتماعی به دولت خودکامه وابسته بودند.