معرفی کتاب نفرین زمین نوشته جلال آل احمد

نفرین زمین جزو آن دسته از آثار جلال آل احمد است که با حفظ تمامی مؤلفه‌های ایدئولوژیکش، حرفش را به بهترین شکل ممکن در قالب داستان می‌زند و آل احمد را تا حد یک داستان‌نویس قهار فارسی بالا می‌کشد. نفرین زمین روایت‌گر مردمان روستایی است که در آن‌جا شخصیت اصلی قصه‌ی ما معلمی است که تازه به روستا آمده و می‌بایست خود را با عادات و نظام حاکم در روستا وفق دهد.

تراکتوری از انگلیس

قصه از آن‌جایی شروع می‌شود که روزی تراکتوری از انگلیس برای این روستا می‌آید و تمامی روستاییان و کدخدا و فرماندار درگیر این مسئله می‌شوند که این شیء چیست و پس‌از پی بردن به کارکرد آن، شروع به پرستش این تراکتور می‌کنند. هنر ناب آل احمد در این‌جا‌ست که می‌تواند به‌خوبی روابط میان مردم روستا و سران آن را بسازد و بار دراماتیک قصه را تا حد اعلا بالا ببرد؛ به‌شکلی که تنها شخصیت روشنفکر روستا، معلم، می بایست به‌تنهایی جلوی این جهل عمومی ایستادگی کند و مردم را از ذهن اشباع شده‌شان از استعمار آگاه کند. می‌توان گفت که برای آل احمد روستا همان ایران است و سران روستا درباری‌ها و کابینه‌ی شاه، و مردمان نیز مستعمره‌ی آمریکا و انگلیس هستند. آل احمد به‌خوبی با فهم این مناسبات، برای شما قصه‌ی سمبولیکی از جهل در سیاست و منفعت شخصی در سیاست روایت می‌کند. نفرین زمین نفرین سرزمینی است علیه مردمانی که قدر آن را نمی‌دانند و بی‌آن‌که بدانند این خاک خودش نعمت است، به‌سادگی آن را می فروشند و با ابزارآلات مدرن معاوضه می‌کنند. می‌توان در نفرین زمین بیش ‌از هر قصه‌ی دیگر آل احمد شخصیت حقیقی او را نیز دید. هر‌چند که در نفرین زمین نیز شخصیت زن برای آل احمد وسیله‌ای برای ارضای مرد است و آن داستان استعمار در مقیاسی کوچک این‌جا خودش را نشان می‌دهد، اما این نگاه آل احمد برخاسته از جامعه‌ای است که شخصیت زن را محکوم به یک سری وظایف مشخص می‌کند. آل احمد را می‌توان بیش ‌از هر‌چیز دیگر در فصل درددل شخصیت با درویشی در مسجد پیدا کرد؛ زمانی که معلم از درویش می‌پرسد که آیا خدایی هست؟ جواب درویش و مکالمه‌ی این دو یکی از جذاب‌ترین فصل‌های داستان‌های آل احمد می‌شود. زمانی که خود شخصیت و آل احمد نیز از شک به ایمان خود سخن می‌گویند و آن را نه صرفاً کفرگویی بلکه راهی برای ژرف‌تر نگریستن می‌دانند. نفرین زمین رمانی است در مورد استعمار جامعه‌ای خاموش و تأثیر و نقش روشنفکر در آن جامعه.