این کتاب یکی از متفاوت‌ترین نوشته‌های ژید است، زیرا می‌کوشد خود را به نفع واقعیت حذف کند، او شاهدی توانمند است که می‌خواهد مجدانه به نفع حقیقت نهفته در واقعیت جاری در دو پرونده قضایی دادگاه «روان» خودش را کنار بکشد. مادری دختر بیست و پنج ساله سالم و هوشیارش را در اتاقی تاریک و نمور حبس کرده و پسری معصوم و آرام که از کودکی در مزارع کارگری می‌کرده به ناگاه ارباب و همه اعضای خانواده‌اش را به قتل می‌رساند. به راستی چه کسی یا چه کسانی در این دو فاجعه غریب مقصرند و چگونه می توان بی هیچ قضاوتی صرافاً مشاهده کرد.