حق با سقراط بود. وقتی مردم به نوشتن افکار خودشان و خواندن افکار دیگران که قبلا نوشته شده عادت کنند، وابستگی آنها به محتویات حافظه‌شان کمتر می‌شود. چیزهایی که در گذشته باید در سر ذخیره می‌شدند، حالا با نوشتن در الواح و طومارها یا در اوراق کتب خطی ثبت می‌شدند. همان‌طور که این خطیب بزرگ پیش‌بینی کرده بود، کم‌کم مردم چیزها را نه «از درونشان بلکه با کمک نشانه‌های خارجی به‌خاطر می‌آوردند.» با پیدایش و گسترش حروف چاپی و گسترش همزمان نشر و سواد وابستگی به حافظه شخصی بیش از پیش کاهش یافت. کتاب‌ها و نشریات موجود در کتابخانه‌ها یا قفسه‌های کتاب منازل مکملی شدند برای انبارخانه زیستی مغز. مردم دیگر مجبور نبودند هر چیزی را به خاطر بسپرند، بلکه فقط کافی بود در کتاب دنبال آن بگردند.

صفحه 347