عامل فردی و اجتماعی

در پایان سال‌های بیست، سه کتاب از محفل باختين منتشر شد. این کتاب‌ها به روان‌شناسی، زبان‌شناسی و بررسی‌های ادبی اختصاص یافته است. هر سه به سبکی مجادله‌ای نگاشته شده است و در آن‌ها به مارکسیسم استناد می‌شود. تضادی که مبنای این مجادلات و نیز پایه و اساس دیگر نوشته‌های آن دوران را تشکیل می‌دهد تضاد عامل اجتماعی و عامل فردی است. اصطلاح دوم معرف آن جریان‌های فکری یا مکتب‌هایی است که در معرض انتقاد قرار دارد، اما اصطلاح نخست به مثابه‌ی آغازگاه ضروری روان‌شناسی، زبان‌شناسی یا بررسی‌های ادبی مارکسیستی عرضه می‌شود.