کتاب خاطرات ظلمت

کتاب خاطرات ظلمت درباره زندگی، آثار و اندیشه های سه فیلسوف نام آور سده ای است که خوشبختانه رو به پایان دارد. گمان ندارم که بتوان این سده اردوگاه ها، جنگ های جهانی، سلاح های هسته ای، کشتارهای گروهی، ویرانی محیط زیست، ناامیدی ها و انقلاب ها را بدون مطالعه آثار والتر بنیامین، تئودور آدورنو و ماکس هورکهایمر شناخت.

نام این سه متفکر با «نظریه انتقادی»، «مکتب فرانکفورت» و با موقعیت های تاریخی ای چون جمهوری وایمار، رایش سوم، آلمان سال صفر، جهان پس از آشویتس، و با شماری از سرفصل های جدل فکری این روزگار چون مدرنیته، خرد ابزاری، فلسفه منفی، صنعت فرهنگ، نقادی علم و تکنولوژی، راه گشایی هنر مدرن، و موقعیت پسامدرن پیوند خورده است. بنیان کار فکری سه اندیشگر مورد نظر ما امروز بیش از هر زمان دیگر زنده است، و همین نکته تلاش برای ترجمه و معرفی نوشته ها و اندیشه های شان را توجیه می کند. این روزها، آثار آنان به گفته ی ژان - فرانسوالیوتار همچون اسنادی از «پیشاتاریخ پسامدرنیته» خوانده می شوند.

کتاب خاطرات ظلمت که در دست دارید، با توجه به ضرورت های همین خوانش تازه نوشته شده است. دو نوشته ی آن «هورکهایمر و نظریه انتقادی» و «آدورنو و دیالکتیک منفی»، برای نخستین بار منتشر می شوند. مقاله دیگر، «بنیامین و اندیشه رهایی» بر اساس متنی فراهم آمده که دوازده سال پیش، در شهریور ۱۳۶۴، به عنوان مقدمه برگزیده ای از مقاله های بنیامین نوشته بودم. اکنون، در جریان بازنویسی، آن متن را دگرگون کرده و تاکید را بر سخن فلسفی گذشته ام، تا شاید راز تاثیر بنیامین بر آیین های فکری تازه گشوده شود. در دو دهه اخیر نوشته های بنیامین توجه بسیاری از متفکران و هنرشناسان را به خود جلب کرده اند، و در زمینه نقادی فلسفه، فرهنگ و هنر از مهمترین سرچشمه های نظریه هرمنوتیک ادبی، و «زیبایی شناسی دریافت» دانسته شده اند. از سوی دیگر، به دلیل توجه موریس بلانشو و ژاک دریدا، آثار بنیامین تاثیر زیادی بر شالوده شکنی و سخن پسامدرن گذاشته است.

پیشگفتار