کتاب مرد سوم

معرفی کتاب مرد سوم

کتاب مرد سوم، نوشته گراهام گرین، بیش از یک رمان نوآر کلاسیک، یک سند تاریخی از فرآیند خلق یکی از بزرگترین شاهکارهای تاریخ سینماست. همان‌طور که خود گرین در مقدمه کتاب تأکید می‌کند، این داستان «قرار نبود خواندنی از آب در بیاید؛ قرار بود دیدنی به نظر برسد.» این اثر در واقع دستمایه خامی بود که گرین آن را به عنوان پایه فیلم‌نامه فیلم مشهور مرد سوم (۱۹۴۹) به کارگردانی کارول رید نوشت و به همین دلیل، خواندن آن تجربه‌ای دوگانه و فرصتی برای تماشای پشت صحنه یک اثر هنری است.

خلاصه داستان مرد سوم

داستان در شهر وین پس از جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد؛ شهری که به چهار منطقه تحت کنترل نیروهای متفقین (آمریکا، بریتانیا، فرانسه و شوروی) تقسیم شده و فضایی از تباهی، بازار سیاه و بدگمانی بر آن حاکم است. هالی مارتینز، نویسنده داستان‌های وسترن عامه‌پسند، به دعوت دوست قدیمی‌اش هری لایم به وین می‌آید، اما به محض ورود متوجه می‌شود که هری در یک تصادف مشکوک کشته شده است.

مارتینز که روایت رسمی پلیس را باور ندارد، تصمیم می‌گیرد درباره مرگ دوستش تحقیق کند. این تحقیقات او را به دنیای زیرزمینی و فاسد وین پس از جنگ می‌کشاند و به تدریج با حقیقتی هولناک درباره دوست عزیز و کاریزماتیکش، هری لایم، روبرو می‌شود.

از صفحه کاغذ تا پرده سینما

بخش بزرگی از جذابیت کتاب مرد سوم، درک فرآیند همکاری نزدیک میان گراهام گرین به عنوان نویسنده و کارول رید به عنوان کارگردان است. گرین در مقدمه به تفصیل توضیح می‌دهد که چگونه بسیاری از عناصر نمادین فیلم در فرآیند این همکاری شکل گرفتند:

• پایان‌بندی مشهور: گرین خواهان یک پایان خوش‌بینانه‌تر بود، اما کارول رید بر پایان تلخ و سردی که اکنون به یکی از ماندگارترین پایان‌بندی‌های تاریخ سینما بدل شده، اصرار ورزید.
• موسیقی متن: کشف آنتون کاراس و موسیقی زیتر او که به امضای فیلم تبدیل شد، در همین دوران اتفاق افتاد.
• دیالوگ اورسن ولز: دیالوگ مشهور «ساعت کوکو» که توسط اورسن ولز (در نقش هری لایم) بداهه‌گویی شد و در متن اولیه گرین وجود نداشت.

گرین با فروتنی اذعان می‌کند که «حقیقتش فیلم بهتر از داستان از کار درآمده» و این کتاب به خواننده اجازه می‌دهد تا این دو نسخه را با هم مقایسه کند.

درباره نویسنده و مترجم

گراهام گرین (۱۹۰۴-۱۹۹۱) یکی از بزرگترین نویسندگان انگلیسی قرن بیستم بود. او که تجربه فعالیت به عنوان منتقد فیلم و مأمور اطلاعاتی در سرویس MI6 را داشت، از این تجربیات در خلق رمان‌ها و فیلم‌نامه‌های نوآر و جاسوسی خود بهره فراوان برد.

این اثر توسط محسن آزرم به فارسی برگردانده شده و نشر چشمه آن را در مجموعه «جهان کلاسیک» منتشر کرده است.

خواندن کتاب مرد سوم تجربه‌ای منحصر به فرد است. این اثر هم یک رمان کوتاه، سریع و پرکشش در ژانر نوآر است و هم یک کلاس درس فیلم‌نامه‌نویسی و اقتباس سینمایی. این کتاب برای تمام علاقه‌مندان به سینمای کلاسیک، ادبیات نوآر و فرآیند خلاقیت هنری، اثری ضروری و خواندنی است.