کتاب قدرت بی قدرتان

معرفی کتاب قدرت بی قدرتان

مسئله، خودِ زندگی است. در قلب یکی از سرکوب‌شده‌ترین جوامع قرن بیستم، متفکر و نمایشنامه‌نویس اهل چک، واتسلاف هاول، در کتاب قدرت بی قدرتان (با عنوان اصلی The Power of the Powerless)، نشان می‌دهد که چگونه در یک نظام تمامیت‌خواه، هرگونه تلاش برای «زندگی کردن» به یک کنش سیاسی رادیکال تبدیل می‌شود. کتاب قدرت بی قدرتان که در سال ۱۹۷۸ در خفقان اروپای شرقی تحت سلطه شوروی نوشته شد، نه یک بیانیه سیاسی، بلکه یک کالبدشکافی عمیق از ماهیت قدرت مدرن و راهنمایی برای مقاومت اخلاقی در برابر آن است.

خلاصه کتاب قدرت بی قدرتان

این کتاب یک جستار تحلیلی است که به واکاوی ماهیت قدرت در نظام‌های کمونیستی اروپای شرقی در اواخر قرن بیستم می‌پردازد. واتسلاف هاول استدلال می‌کند که این جوامع، دیکتاتوری‌های کلاسیک نیستند، بلکه نظامی «پساتوتالیتر» هستند. در این سیستم، قدرت نه فقط با زور عریان، بلکه از طریق یک ایدئولوژی فراگیر عمل می‌کند که تمام جامعه را در شبکه‌ای از دروغ‌ها شریک می‌سازد.

شهروندان عادی برای داشتن یک زندگی بی‌دردسر و به دور از درگیری، به «زندگی در دروغ» تن می‌دهند؛ یعنی در آیین‌ها و شعارهایی شرکت می‌کنند که باوری به آن‌ها ندارند. هاول نشان می‌دهد که قدرت واقعی مخالفان یا «بی‌قدرتان»، دقیقاً در نقطه مقابل این رویه قرار دارد: «زندگی در دایره‌ی حقیقت». او معتقد است هر عمل کوچکی که این نمایش دروغین را بر هم بزند و بر حقیقت پافشاری کند، به یک تهدید سیاسی بزرگ برای کل سیستم تبدیل می‌شود، زیرا ذات نظام پساتوتالیتر بر دروغ استوار است.

ایده اصلی کتاب قدرت بی قدرتان

هاول برای توصیف جامعه خود، اصطلاح بدیع «پساتوتالیتر» را به کار می‌برد؛ نظامی که قدرتش نه فقط از زور عریان، بلکه از یک ایدئولوژی فراگیر و شبکه‌ای از دروغ‌ها نشأت می‌گیرد که همه شهروندان را در خود شریک می‌کند. این سیستم برای بقا، نیازمند مشارکت همگانی در یک نمایش مضحک است. به قول هاول:

«چون رژیم در بند دروغ‌های خودش است، باید همه‌چیز را جعل کند و وارونه جلوه دهد. باید گذشته را جعل کند، باید حال را جعل کند و باید آینده را هم جعل کند... باید وانمود کند که از هیچ‌چیز و هیچ‌کس نمی‌ترسد. باید وانمود کند در هیچ موردی وانمود نمی‌کند.»

در چنین جهانی، شهروندان عادی برای داشتن یک زندگی بی‌دردسر، به «زندگی در دروغ» تن می‌دهند. آن‌ها با تظاهر به پذیرش ایدئولوژی، دروغ را بازتولید کرده و «اصلاً خود نظام می‌شوند.» اما قدرت واقعی کجاست؟ هاول پاسخ می‌دهد: در دست همان کسانی که ظاهراً قدرتی ندارند. «قدرت بی‌قدرتان» از یک انتخاب ساده سرچشمه می‌گیرد: «زیستن در دایره‌ی حقیقت». هر عمل کوچکی که این نمایش دروغین را بر هم بزند - از گفتن یک جوک سیاسی گرفته تا خواندن یک شعر ممنوعه - به تهدیدی اساسی برای کل سیستم تبدیل می‌شود.

درباره نویسنده

واتسلاف هاول (۱۹۳۶-۲۰۱۱) یکی از برجسته‌ترین چهره‌های قرن بیستم است؛ نمایشنامه‌نویسی که آثارش ممنوع شد، دگراندیشی که سال‌ها زندانی بود، رهبر انقلاب مخملی چکسلواکی و در نهایت، اولین رئیس‌جمهور چک پس از فروپاشی کمونیسم. زندگی خود هاول، تجسم عملی ایده‌هایی است که در «قدرت بی‌قدرتان» مطرح می‌کند. او که یکی از بنیان‌گذاران «منشور ۷۷» (جنبش حقوق بشری در چکسلواکی) بود، معتقد بود که مبارزه واقعی، نه برای کسب قدرت سیاسی، بلکه «تلاش و پیکاری واقعی و روزانه برای زندگی بهتر در همین‌جا و هم‌اکنون است.»

بهترین ترجمه کتاب قدرت بی‌قدرتان

برای درک کامل اثری با این عمق فلسفی و سیاسی، انتخاب یک ترجمه دقیق و وفادارانه نقشی حیاتی دارد. نسخه منتشر شده توسط نشر فرهنگ نو با ترجمه احسان کیانی‌خواه، یکی از بهترین گزینه‌ها برای ورود به دنیای فکری واتسلاف هاول است.

چرا باید این کتاب را خواند؟

گرچه کتاب قدرت بی قدرتان در بستر تاریخی اروپای شرقی نوشته شده، اما پیام آن کاملاً جهان‌شمول و بی‌زمان است. هاول به ما نشان می‌دهد که نظام‌های سرکوبگر مدرن چگونه با تکیه بر بی‌تفاوتی و مشارکت ناخواسته ما قدرت می‌گیرند. این کتاب یک درس بزرگ در باب مسئولیت‌پذیری فردی است: «فراموش نکنیم که «من‌»هاست که «ما» را می‌سازد.»

کتاب قدرت بی قدرتان بیش از یک تحلیل سیاسی، یک راهنمای اخلاقی برای زیستن در دنیای پیچیده امروز است. هاول کتاب را نه با یک مانیفست قطعی، بلکه با یک پرسش تکان‌دهنده به پایان می‌برد:

«پرسش واقعی این است که آیا آن آینده‌ی درخشان‌تر واقعاً همیشه این همه دور از ماست؟ نکند برعکس، این آینده مدت‌هاست که همین‌جا پیش‌ روی ماست و فقط چشم‌های بسته و ضعف ما نگذاشته است آن را ببینیم؟»

برای درک عمیق ماهیت قدرت، یافتن نیروی مقاومت در درون خود و شناخت یکی از مهم‌ترین متون سیاسی-فلسفی قرن بیستم، خواندن این اثر کلاسیک ضروری است.