نیشخند تراژیک به روی عالی‌ترین دستاوردهای فکری و نظری تکامل بورژوایی و فروپاشی تراژیک آرمان‌های بورژوایی، زیر فشار پایه اقتصادی سرمایه‌داری این آرمان‌ها، برای نخستین بار به صورت ژرف و تام و تمامی در این رمان بالزاک نمودار شده است. فقط شاهکار فناناپذیر دیدرو، برادرزاده رامو را می‌توان پیشگام فکری آرزوهای برباد رفته به حساب آورد.

بالزاک یگانه کسی نیست که در آن دوران به این موضوع پرداخته است. سرخ و سیاه اثر استاندال و اعترافات فرزندی از قرن نوزدهم اثر آلفرد دو موسه و آثاری دیگر، پیش از آرزوهای بر باد رفته نوشته شده‌اند. این موضوع، زبانزد خاص و عام بود، البته نه به تقلید از نوعی مد ادبی، بلکه در پی تحول اجتماعی فرانسه، کشوری که برای رشد سیاسی بورژوازی الگو و نمونه محسوب می‌شود. دوران عظیم و قهرمانانه انقلاب فرانسه و ناپلئون، تمامی نیروهای خموده طبقة بورژوا را بیدار، بسیج و پرجنب و جوش کرده بود. دوره قهرمانی انقلاب، این امکان را برای گل‌های سرسبد طبقة بورژوا فراهم آورده بود که آرمان‌های قهرمانانه خویش را مستقیماً در زندگی به روی صحنه آورند و مطابق با همین آرمان‌ها، زندگی و مرگ قهرمانانه‌ای داشته باشند. با سقوط ناپلئون و آغاز دوران بازگشت سلطنت (رستوراسیون) و نیز با انقلاب ژوئیه ۱۸۳۰، دوره قهرمانی به پایان می‌رسد، آرمان‌ها به زیب و زینت‌های زاید زندگی واقعی بدل می‌شوند، راهی را که انقلاب و ناپلئون به روی توسعه سرمایه‌داری گسترده بودند، به شاهراه توسعه سرمایه‌داری تبدیل می‌شود؛ شاهراه همواری که در دسترس همگان است.