پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۴
رمان ورشو چندی پیش نوشته‌ی احمد محسن، نویسنده‌ی لبنانی، یکی از آثار پراهمیتی است که توانسته با بهره‌گیری از روایتی چندلایه فضایی تاریخی‌ـ‌سیاسی را به‌شکلی زنده و ملموس بازآفرینی کند.
بی‌فضیلتی جنگ
داستان این کتاب از سال ۱۹۴۵ آغاز می‌شود و خروج راویِ اول، پدربزرگ، از اردوگاه کار اجباری نازی‌ها و ورود او با دیگر اسرا میانِ نیروهای شوروی، که نان بینشان پخش می‌کردند و با آب خاکِ اسارت را از تن‌هاشان تکان می‌دادند را روایت می‌کند. درگیری‌های ذهنی راوی، یوسف، یک یهودیِ اهل لهستان، در همین‌جا شروع می‌شود؛ بیرون‌زده از اردوگاه مرگ، زنده‌مانده در میانِ مردگان و آواره و گم‌گشته‌ای در میانِ ادیان و ایمان‌ها. او اما مثل بیشتر آدم‌های درگیرِ جنگ فقط به‌دنبال مکانی و امکانی برای زندگی است.
ورشو چندی پیش داستانی از بی‌فضیلتی جنگ است و آسیب‌هایی که گاه تا نسل‌های آینده درمانی ندارد. کتاب دو راویِ اول‌شخص دارد، داستانی یکی از ۱۹۴۵ آغاز می‌شود و دیگری از ۱۹۸۲.
ورشو چندی پیش داستانی است که در بستر تاریخی دهه‌های نخست قرن بیستم روایت می‌شود و لهستان را در دوران نوسازی، جنگ‌ها و تحولات اجتماعی مورد‌بررسی قرار می‌دهد. شخصیت‌های اصلی این داستان در میان آشوب‌ها و کشمکش‌های سیاسی زندگی می‌کنند و سرنوشتشان با دگرگونی‌های اجتماعی پیوند خورده است. احمد محسن در این کتاب از چندین زاویه‌ی دید برای روایت استفاده می‌کند؛ از دیدگاه یک تاریخ‌نگار گرفته تا روزنامه‌نگاری که در پی افشای حقایق تاریخی است.
این روایت چندلایه باعث شده که داستان تنها یک بازگویی از تاریخ نباشد، بلکه تحلیلی روان‌شناختی از مردمی باشد که در میان جنگ‌ها، سیاست‌ها و ایدئولوژی‌ها دست‌وپا می‌زنند.
ساختار و روایت چندلایه
احمد محسن در این کتاب از تکنیک‌های مدرن داستان‌نویسی استفاده کرده است. او روایت خطی را کنار گذاشته و داستان را از زوایای مختلف بیان می‌کند. این سبک روایت خواننده را درگیر لایه‌های مختلف تاریخ و زندگی شخصیت‌ها می‌کند. نویسنده موفق شده با استفاده از این روش میان چند بازه‌ی زمانی پیوند برقرار کند و نشان دهد که چگونه وقایع تاریخی در حافظه‌ی جمعی ملت‌ها ماندگار می‌شوند. «شاید هم از یاد می‌روند!»
پرداختن به تاریخ از منظر انسان‌ها
اگرچه ورشو چندی پیش درباره‌ی یک دوره‌ی تاریخی خاص است، اما محسن از ارائه‌ی صرف داده‌های تاریخی پرهیز کرده و بر زندگی روزمره‌ی شخصیت‌ها تمرکز کرده است. او به‌خوبی نشان می‌دهد که تاریخ تنها به تصمیمات رهبران و نبردهای بزرگ محدود نمی‌شود، بلکه بر کوچک‌ترین جنبه‌های زندگی مردم نیز تأثیر می‌گذارد.
سبک زبانی و فضاسازی
زبان احمد محسن در این کتاب ترکیبی از نثر ادبی و روایت ژورنالیستی است. او به‌خوبی از توصیفات دقیق و جزئیات برای خلق فضایی باورپذیر استفاده می‌کند. فضاسازی‌های او، چه در کوچه‌های بارانی ورشو و چه در میان اسناد و آرشیوهای تاریخی، حس واقعی بودن داستان را به مخاطب القا می‌کند. چه در جنگ‌هایی میان فلسطین و اسرائیل و لبنان این مسئله‌ی واقعی بودن به خودبی نمایان است.
تأملی بر سیاست و مسئله‌ی هویت
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که این کتاب بررسی می‌کند، مسئله‌ی هویت ملی است. لهستان در قرن بیستم شاهد تغییرات زیادی بوده است و این رمان سعی دارد نشان دهد که چگونه این تحولات بر روح جمعی مردم تأثیر گذاشته است. احمد محسن با طرح پرسش‌های عمیق درباره‌ی سیاست، ایدئولوژی و ملی‌گرایی، خواننده را به تفکر درباره‌ی سرنوشت ملت‌ها و چرخش‌های تاریخی وادار می‌کند.
ورشو چندی پیش نه‌تنها یک رمان تاریخی است، بلکه اثری چندبعدی درباره‌ی تاریخ، سیاست و زندگی انسان‌ها در دوران آشوب است. احمد محسن با زبانی شیوا و روایتی چندلایه موفق شده است اثری خلق کند که نه‌تنها برای علاقه‌مندان به تاریخ جذاب است، بلکه مخاطبانی که به روان‌‌شناسی اجتماعی و سرنوشت ملت‌ها علاقه دارند نیز از خواندن آن لذت خواهند برد. این کتاب یادآوری می‌کند که تاریخ تنها مجموعه‌ای از وقایع نیست، بلکه بازتابی از سرگذشت انسان‌هایی است که در میان سیاست و جنگ گرفتار شده‌اند.
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.