هر پروازی بهایی دارد

مروری بر کتاب جاناتان مرغ دریایی اثر ریچارد باخ

زهرا یوسفی

شنبه ۷ اسفند ۱۴۰۰

ریچارد باخ نویسنده کتاب جاناتان مرغ دریایی

خواندن بعضی از کتاب‌های داستانی مانند نشستن در یک کلاس درس است؛ لذت کشف و یادگیری را با جان و دل حس کرده و از زشتی‌ها دور می‌شوید. کتاب جاناتان مرغ دریایی یکی از همین کتاب‌هاست. شک نداشته باشید که از مطالعه‌ی جمله‌ به جمله‌ی آن، لذت خواهید برد. این کتاب اولین بار در سال 1960 در مجله‌ای به نام پرواز انتشار یافت که افراد زیادی شیفته‌ی آن شدند. پس از دوسال نویسنده‌ی این اثر تصمیم گرفت که این داستان را در قالب کتاب چاپ کند و نتیجه باورنکردنی بود! تنها در طی دوسال یک میلیون نسخه از کتاب فروش رفت و تا 37 هفته در رتبه‌ی نخست پرفروش‌ترین کتاب‌های نیویورک تایمز بود؛ کسی نبود که آوازه‌ی این کتاب به گوشش نرسیده باشد و همه از داستان زیبای آن سخن می‌گفتند. جاناتان مرغ دریایی نشان دهنده‌ی یک مسیر زیبا و پُر ازچالش‌وتلاطم است که انگیزه‌ای قوی به انسان می‌بخشد. چه چیزی بهتر از کتابی‌ است که چگونه دیدن و زندگی کردن را بیاموزد؟ قصه‌ی جاناتان مرغ دریایی، قصه‌ای است که در آن مفاهیمی مانند شکست، ایمان، بردباری، ناتوانی و توانایی به هم گره خورده و روایت اعجاب‌انگیزی ساخته‌ است.

خلاصه‌ی کتاب جاناتان مرغ دریایی

کتاب جاناتان مرغ دریایی، یک کتاب الهام‌بخش است که در آن خبری از شخصیت‌های انسانی نیست و مرغان دریایی داستان را به جلو می‌برند. نسخه‌ی قدیمی این کتاب در سه بخش نوشته شده است که پس از سال‌ها ریچارد باخ تصمیم گرفت بخش چهارمی نیز به آن اضافه کند. قصه‌ی این کتاب کوتاه و مختصر بوده و برای افرادی که وقت و حوصله‌ی کتاب‌های پیچیده را ندارند بسیار انتخاب خوبی است. داستان حول محور یک مرغ دریایی به نام جاناتان لیوینگستون می‌گردد. او با همنوعان دیگرش فرق دارد و نمی‌تواند آن‌ها را درک کند. او معتقد است که باید انگیزه‌ای و معنایی برای زندگی وجود داشته‌ باشد. زندگی بی‌مفهومی که تنها براساس غریزه‌ی خوردن و خوابیدن باشد او را آزرده‌خاطر می‌کند. جاناتان به پرواز فکرمی‌کند و از عمق پوست و گوشت و خونش امیدوار است که روزی پرواز را یاد خواهد گرفت.

«پرواز سنجیده، گامی‌ است به سوی دریافت سرشت راستین ما. همه‌ی چیزهایی را که دست‌و‌پاگیرمان می‌شوند، باید از میان برداریم. این است سبب همه‌ی این تمرین‌های تندپروازی و کندپروازی و هوانوردی‌ها…»[1]

او کمی از مرغان دیگر فاصله می‌گیرد و سعی می‌کند به تنهایی پرواز را بیاموزد. به تدریج دیگران شروع به ابراز نگرانی و حتی تمسخر درباره‌ی کارهای جاناتان می‌کنند. جاناتان تمام وجود خود را برای یادگیری پرواز گذاشته و سعی می‌کند که اهمیتی به آنان ندهد.

«برای آغاز کردن باید دریافت که هر مرغ دریایی، پنداری بیکران از آزادی است… تصویری از مرغ دریایی بزرگ، از نوک این بال تا نوک آن بال، چیزی فراتر از اندیشه‌تان نیست.»[2]

هیچکسی او را درک نمی‌کند. پدر و مادر جاناتان درمورد نتیجه‌ی کارهای او نگران‌اند و نمی‌توانند خواسته‌ی پسرشان را بفهمند. هرروز که می‌گذشت جاناتان درک بهتری از پرواز پیدا می‌کرد تااینکه اتفاقی افتاد. افکار و رفتار جاناتان به قدری عجیب بود که دسته‌ی مرغان وحشی تصمیم به طرد جاناتان گرفتند.

«چرا این چنین است، چرا دشوارترین کار در جهان این است که دیگری را بر آن داریم تا بپذیرد آزاد است و این‌که اگر تنها وقت اندکی را به تجربه کردن آن بگذراند، خود براین آگاهی دست خواهد یافت؟ چرا واداشتن دیگری به پذیرفتن چنین حقیقتی باید این‌سان دشوار باشد؟»[3]

او حاضر نشد که از خواسته‌های خود کوتاه بیاید و خواسته‌ی دسته‌ی مرغان دریایی را پذیرفت؛ اما این شروع تنهایی و زندگی بی‌معنای وی نبود. جملات الهام‌بخش و زیبای جاناتان در این کتاب باعث روشن شدن راه انسان‌های بسیاری شد. کودکان بسیاری در سراسر جهان مجذوب این داستان هستند و چندین بار آن را خوانده‌اند. کتاب جاناتان مرغ دریایی پر از مفاهیم عمیقی است که بدون اغراق و زیاده‌روی، گفته‌های ارزشمندی دارد. خواندن این گفته‌های ارزشمند در بدترین روز‌های زندگی مانند یک نور، بر راه تاریک می‌تابد.

ریچارد باخ، جست‌‌وجوی پَری برای پرواز

ریچارد دیوید باخ یکی از برجسته‌ترین و از سمتی مرموزترین نویسندگان تاریخ است؛ نویسنده‌ای که شناخت و درکش کمی مشکل به نظر می‌رسد و آثاری نوشته که لطافت آن‌ها، قلب‌ها را نوازش می‌کند. وی در سال 1936 در اوک پارک ایلینوی چشم به جهان گشود. جالب است بدانید که او از نوادگان یوهان سباستین باخ، یکی از محبوب‌ترین و نابغه‌ترین آهنگسازان جهان، است. مادرش رولند روبرت و پدرش روت هلن شاو نام دارد. خیلی از افراد معتقدند او هوش و نبوغ خودش را از جد خود به ارث برده و با پرورش آن تبدیل به نویسنده‌ای بی‌نظیر شده است. کودکی ریچارد از نظر احساسی سراشیبی‌های زیادی داشت. او برادر خود را در سن کم از دست داد. این اتفاق باعث شد مدتی افسرده و غمگین باشد. به گفته‌ی خودش از کودکی احساسات پیچیده‌ای داشته و همواره به دنبال پیدا کردن احساس آزادی بی حد و مرز بود. گاهی به این حس دست می‌یافت و گاهی دچار اشتباه می‌شد. گاهی می‌پنداشت که موجودی منحصربه فرد و خاص است و گاهی نسبت به خودش دچار انزجار می‌شد؛ اما یک حس در او هیچ‌وقت خاموش نشد و همیشه همراه او باقی ماند. معلم ریچارد استعداد نویسندگی‌اش را کشف کرد. معلم ورزش او پی برد که ریچارد در توصیفات و داستان‌سرایی بسیار خلاق عمل می‌کند و می‌تواند تبدیل به یک نویسنده‌ی فوق‌العاده شود.

از دیگر ویژگی‌های او، علاقه‌ی شدید به پرواز و آسمان است. دانستن درباره‌ی آسمان و اندیشه‌ی پرواز، به او احساس قدرت می‌داد. گویی او آزادی بی‌حد و مرزی را که به دنبالش بود را در آسمان دید. آسمان و جزئیات آن یک عنصر ثابت در بیشتر آثار او است.

«بسیار آرام گفت کمکم کن، چونان کسی رو به مرگ سخن می‌گفت.
+ بیش از هرچیز دیگری در جهان عاشق به پرواز درآمدنم…
جاناتان گفت: پس پیش آی، همراه من از زمین برخیز و به پرواز درآی، ما پرواز خواهیم کرد…
+ مگر نمی‌بینی نمی‌توانم بالم را به حرکت درآورم…
جاناتان گفت: ماینارد مرغ دریایی! تو این آزادی را داری که خود باشی، خویشتن راستینت، اینجا و اکنون و هیچ چیز دیگری نمی‌تواند سد تو شود. این قانون مرغ دریایی بزرگ است، قانونی که هست…
+ میخواهی بگویی می‌توانم به پرواز درآیم؟
جاناتان گفت: من می‌گویم تو آزادی.»[4]

این علاقه، بعد‌ها باعث شد که ریچارد باخ یک خلبان خبره شود. او از انجام هرکاری که به آسمان و پرواز مربوط بود، به اندازه‌ی نویسندگی لذت می‌برد. ریچارد مدتی به صورت تخصصی به تدریس هوانوردی پرداخت، مدتی نیز به ساخت تصاویر متحرک توسط نمایش هوایی خلبان تاکتیکی جنگنده‌های نیروی هوایی مشغول بود. این نویسنده در زندگی‌اش، سه‌‌بار عشق را تجربه کرد. حواشی ازدواج اول او، باعث کم شدن محبوبیتش نزد مردم شد. نتیجه‌ی ازدواج او و همسر اولش، بت جین فرانکس، شش فرزند است که در پی سردشدن رابطه‌اش با او ، تصمیم به جدایی و ترک فرزندانش گرفت. او متوجه شد که این ازدواج اشتباه محض بوده و تربیت فرزندان، کاری نیست که به آن علاقه داشته باشد. فرزندان باخ تقریبا هیچ‌گاه ارتباط عمیقی با پدرشان نداشتند و یکی از آنان، کتابی به نام ( برفراز ابرها ) نوشت که درباره‌ی رابطه‌اش با باخ است. پدری که در حق فرزندانش پدری نکرد و بین آن‌ها و خواسته‌هایش، دومی را برگزید. دومین همسر او لسلی پریش نام داشت که آن هم به نتیجه‌ی دلخواه نرسید و پس از آن با زنی به نام سابرینا نلسون ازدواج کرد. ریچارد باخ‌ کتاب‌های زیادی از جمله پندار، یگانه، گریز از سرزمین امن، فراسوی ذهنم و هدیه‌ی پرواز منتشر کرد که بیشتر آن‌ها فروش بالایی در سراسر جهان داشته‌اند. ریچارد باخ یک آیین به نام پرواز نیز تأسیس کرد که قاعده و قوانین به‌خصوصی دارد. او اکنون 85 سال دارد و مدتی است که به طور جدی مشغول نویسندگی نیست.

تحلیلی بر شخصیت‌های کتاب جاناتان مرغ دریایی

شخصیت‌های این کتاب طور کلی به دودسته تقسیم می‌شوند. بخش‌ اول مرغانی که به رویاهایشان پروبال می‌دهند و از آن محافظت می‌کنند که جاناتان سردسته‌ی آن‌هاست. بخش دوم دسته‌ی مرغانی که درکی از رویا و هدف ندارد. شخصیت‌های متفاوت در این داستان، راوی کشمکش و رویارویی دائمی افراد هدفمند و امیدوار در مقابل افراد سطحی‌نگر هستند. ریچارد باخ به خوبی نقاط روشن و تیره‌ی شخصیتی این دودسته را به قلم می‌کشد و به شکل هوشمندانه‌ای یک تضاد ایجاد می‌کند. او بدون آن‌که به طور مستقیم حرف دلش را بگوید با ایجاد این تضاد انتخاب و تحلیل را بر عهده‌ی خواننده می‌گذارد. نقطه‌ی قوت نویسنده در شخصیت‌ پردازی شخصیت جاناتان، دیالوگ‌ها و اعتقادات قوی او است. این مرغ دریایی درنقاط تاریک، ناگهان جملاتی می‌گوید که بسیار تکان‌دهنده است.

از کتاب جاناتان مرغ دریایی چه می‌آموزیم؟

کتاب جاناتان مرغ دریایی هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان بسیار آموزنده و حکیمانه است. از این کتاب می‌آموزیم که چگونه به اطراف بنگریم و وقایع را تحلیل کنیم. همچنین می‌آموزیم که به دست‌ آوردن یک آرزو نیاز به ایمان و تلاش وافری دارد و کسی برنده می‌شود که به خودش و توانایی‌هایش باور دارد. خواندن این کتاب در مواقع بدحالی و ناامیدی بسیار کمک‌کننده است. سرگذشت این مرغ دریایی به ما می‌آموزد که چه موقع از خواسته‌ها دل بکنیم و چه موقع وارد بیشه‌ی ترس‌هایمان شویم.

ترجمه‌ی کتاب جاناتان مرغ دریایی

ترجمه‌‌ی فارسی این کتاب به دست افرادی مانند آذین نوذری (انتشارات السانا)، عباس زارعی (انتشارات آموت)، مینا دهباشی (انتشارات آتیسا)، نازنین قره گوزلو (انتشارات نگاه آشنا)، بنفشه کاظمی (انتشارات فرشته)، مهدی افشار (انتشارات پارمیس)، مرتضی سعیدی تبار (انتشارات کتاب پارس)، زهره شیشه‌چی (انتشارات پرثوآ) و کاوه میرعباسی (انتشارات نی) صورت گرفته است.

جاناتان مرغ دریایی | نشر بهجت,شما

نویسنده: ریچارد باخ ناشر: بهجت,شما قطع: شمیز,رقعی نوع جلد: شمیز قیمت: 50,000 تومان

افزودن به پاکت خرید

جاناتان مرغ دریایی، نثر روان و سلیسی دارد و اگر هنگام تهیه‌ی کتاب متوجه پیچیدگی و کلمات نامتعارف شدید، از خرید آن ترجمه صرف نظر کنید. بهترین ترجمه‌ی این کتاب متعلق به کاوه میرعباسی از انتشارات نی است.