شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۴
در دل یک بیابان خشک و متروک، دو سرباز در دو سنگر رو‌به‌روی هم پنهان شده‌اند. آن‌ها هرگز یکدیگر را ندیده‌اند، اما هر‌روز طبق «دستورالعمل جنگ» به سمت هم شلیک می‌کنند. هر یک در ذهن خود دیگری را به شکل یک «هیولا»، موجودی بی‌رحم و غیرانسانی، تصور می‌کند. گرسنگی، خستگی و تردید آرام‌آرام در دل آن‌ها رخنه می‌کند.
دو سرباز از یکدیگر پنهان شده‌اند. گاهی به سوی هم شلیک می‌کنند. هر دو آتش روشن می‌کنند تا غذا بپزند.
هر دو گرسنه می‌شوند. هر دو تنها هستند. هر دو خانواده‌ای در خانه دارند که منتظرشان‌اند و هر دو در رنج‌اند.
به آن‌ها گفته شده که «آن یکی» دشمن است. اما اگر آن یکی هم فکر می‌کند «این یکی» دشمن است، پس واقعاً دشمن کیست؟
این همان معمای جنگ است، جنگی که در این کتاب با نمایی نزدیک، انسانی و صادقانه به تصویر کشیده شده است.
هر دو یک دفترچه راهنمای جنگ دارند که دشمن را توصیف می‌کند؛ تنها تفاوت، این است که هر دفترچه دشمن را از نگاه طرف خودش نشان می‌دهد. بخشی از دستورالعمل‌های این دفترچه عبارتند از:
- قبل از این‌که دشمن تو را بکشد او را بکش!
- دشمن خشن و بی رحم است.
- اگر ما را بکشد خانواده‌مان را هم خواهد کشت.
- سگ و گربه و حیوانات ما را هم خواهد کشت.
- درخت‌ها را خواهد سوزاند.
- تا این‌که یکی‌شان تصمیم می‌گیرد شبانه از سنگر بیرون بزند و به «دشمن» حمله کند. اما در کمال تعجب می‌فهمد که دشمن، درست مثل خودش، گرسنه، خسته و انسانی است...
آیا ممکن است تمام این جنگ بی‌دلیل باشد؟ آیا می‌توان دست از دشمنی کشید وقتی هر دو طرف از یک چیز می‌ترسند و همان آرزو را دارند: صلح؟
چه کسی آتش را خاموش می‌کند؟
اگر قرار باشد به درون مایه این اثر بپردازیم، مهم‌ترین نکته این است که چطور جرأت کنیم اولین کسی باشیم که آتش را خاموش می‌کند؟ این موضوع قابل بحث است چون کاهش تنش در جهان امروز خیلی پیچیده است. کتاب دیوید کالی به کودک نشان می‌دهد که هر دو طرف دیوارهای سنگر انسان‌هایی هستند که بعضی از آن‌ها حداقل (شاید بیشترشان) جنگ را نمی‌خواهند. سربازان در کتاب فقط اجراکننده دستورات هستند. تصمیم به جنگ توسط کسانی گرفته می‌شود که دور از سنگرها هستند. آن‌ها دفترچه‌ها را می‌نویسند، آدم‌هایی را که شبیه خودشان نیستند دشمن می‌نامند و این فرهنگ دشمن را با تبلیغاتشان تقویت می‌کنند. اگر دفترچه راهنما مرجع فکر و احساس و رفتار سرباز است، دفترچه‌های زندگی ما کدامند؟
در دنیای واقعی دلایلی برای جنگ شنیده‌ایم اما آیا عقل سلیم می‌گوید این‌ها یا هر دلیل دیگری می‌تواند دلیل خوبی برای حمله به کشور دیگر باشد؟ آیا خشونت توجیه‌پذیر است؟ حتی برای دفاع از خود؟ آیا می‌توانیم جنگ آینده را متوقف کنیم؟ آیا می‌توانستیم از جنگ گذشته پیشگیری کنیم؟
این دو دشمن چه وجه مشترکی دارند؟ پاسخ‌ها ممکن است ساده باشد: هر دو خانواده دارند، زندگی را دوست دارند و برای آن ارزش قائل‌اند. احتمالاً هر دو وطن خود را دوست دارند و خانه را ترک کرده‌اند تا برای آن بجنگند. بنابراین ممکن است به چیزی برسیم که بتواند جنگ‌های آینده را متوقف کند. اگر زندگی و کرامت انسانی واقعاً بالاترین ارزش بود، بیشتر جنگ‌ها، حملات تروریستی و ... وجود نداشت. چون اگر زندگی انسان—یا حتی هر زندگی دیگری—را بالاترین ارزش بدانیم، چطور می‌توانیم به آسانی با فشار دادن ماشه یا دکمه موشک آن را پایان دهیم؟
کتاب «دشمن» این سوالات مهم را مطرح می‌کند اما جواب نمی‌دهد. حتی به‌طور واضح نمی‌گوید که هر سرباز باید تصمیم بگیرد جنگی اتفاق بیفتد یا نه—که اگر هر سرباز در ابتدا دفترچه را کنار می‌گذاشت و به جای آن از ذهنش استفاده می‌کرد، دیگر سنگر و گلوله و دوری از خانه نبود. آن وقت کتاب کاملاً متفاوتی بود.
چرا باید کتاب دشمن را بخوانیم؟
کتاب «دشمن» موضوعی جهانی و انسانی را به شکلی ساده و قابل فهم برای همه سنین بیان می‌کند؛ جنگ، دشمنی، پیش‌داوری و صلح، مسائلی که هم برای کودکان ملموس است و هم بزرگ‌ترها را به تأمل وا می‌دارد.
نویسنده با زبانی ساده و جملات کوتاه، مفاهیم پیچیده اخلاقی و فلسفی را به مخاطب منتقل می‌کند.
این کتاب ابزاری آموزشی قوی برای معلمان، روان‌شناسان، کتابداران و والدین است که می‌خواهند درباره تفاوت‌ها، درک متقابل و برچسب‌زدن با کودکان گفتگو کنند.
انتشار این کتاب با همکاری سازمان عفو بین‌الملل صورت گرفته است.
درباره دیوید کالی نویسنده کتاب
دیوید کالی (متولد ۱۹۷۲) نویسنده ایتالیایی متولد سوئیس است که عمدتاً کتاب‌های تصویری و رمان‌های گرافیکی برای کودکان و نوجوانان می‌نویسد. او در ایتالیا زندگی می‌کند و آثارش در بیش از ۲۵ کشور منتشر و به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند. دیوید کالی همچنین با نام‌های مستعار تارو میازاوا و دایکون نیز فعالیت می‌کند.
او تا‌کنون بیش از ۹۰ کتاب نوشته که به بیش از ۳۰ زبان ترجمه شده‌اند. برخی از کتاب‌های او که در ایران منتشر شده است عبارتند از: عشق که میگویند چیست؟ صبح بخیر همسایه، خرس شمشیر به دست، مامان رباتی
درباره رضی هیرمندی مترجم کتاب
رضی هیرمندی متولد ۱۳۲۶ در روستای واصلان سیستان است. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زابل گذراند و سال ۱۳۴۹ در رشته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه فردوسی مشهد فارغ‌التحصیل شد. از سال ۱۳۵۳ به عنوان دبیر زبان انگلیسی در آموزش و پرورش تهران و همچنین مدرس دانشگاه تهران فعالیت کرد او فعالیت ادبی خود را از ۱۳۵۵ با ترجمه کتاب «درخت بخشنده» آغاز کرد و بیش از ۱۸۰ اثر در زمینه تألیف و ترجمه منتشر کرده است. او اغلب با ترجمه ی آثار شل سیلور‌استاین شناخته می‌شود.
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.