باورهای عامیانه جزء لايتجزای هر فرهنگی را شکل می‌دهند؛ اعتقادات و احکامی که الزاما نمی‌توان آنها را با استدلال و منطق اثبات یا رد کرد یا به نحو تجربی آن‌ها را تصدیق یا تکذیب نمود. این باورها که گاه از سوی مخالفان یا منتقدان یا کسانی که به هر دلیلی با آن فرهنگ یا خرده‌فرهنگ همدلی ندارند، خرافات خوانده می‌شوند، در واقع شکل‌دهنده جهان‌بینی عمومی افراد یک جامعه هستند و نحوه زیست ایشان در جهان و در ارتباط با سایر انسان‌ها و موجودات را سامان می‌بخشند. منشأ و خاستگاه بسیاری از این باورها، سنت‌ها، تجربیات انباشته‌شده، ميراث زبانی و فرهنگی و... هستند و شکل و کارکردشان در طول زمان دگرگون می‌شود. این باورها همچنین پنجره‌هایی روشنگر و راهگشا برای فهم و شناخت یک فرهنگ و نحوه زندگی و تفکر مردمانی هستند که با آن فرهنگ زیسته‌اند و وجوه پنهان تجربه زیسته ایشان را آشکار می‌سازند. در گفت‌وگوی حاضر با حسن ذوالفقاری، نویسنده و پژوهشگر و استاد دانشگاه تربیت مدرس، از او درباره چیستی و کارکرد باورهای عامیانه و تفاوت آن‌ها با خرافات پرسیدیم. دکتر ذوالفقاری تاکنون آثار متعددی در حوزه باورهای عامیانه منتشر کرده که از آن میان می‌توان به منظومه‌های عاشقانه ادب فارسی، فرهنگ بزرگ ضرب‌المثل‌های فارسی، داستان‌های امثال و ادبیات داستانی عامه اشاره کرد. کتاب مهم او با عنوان «باورهای عامیانه مردم ایران» با همکاری علی اکبر شیری، پژوهشی خواندنی است که در آن کوشیده باورهای عامه را در شعر شاعران، امثال فارسی، سفرنامه‌ها، متون ادبی و تمامی آثار مربوط به فرهنگ مردم ایران بازتاب دهد.

محسن آزموده