پنجشنبه ۳۰ دی ۱۴۰۰
«در طول این سال‌ها نکات زیادی آموخته‌ام. از تفکر درباره‌ی جهان عیش، و تشخیص زیبایی شکننده‌ی آن، بسیار آموخته‌ام. اما حالا حس می‌کنم وقتش رسیده که به مسائل دیگر بپردازم. سنسه، عقیده من این است که در زمانه‌ی دشواری مثل این، هنرمندان باید بیاموزند برای چیزهای ملموس‌تری ارزش قائل شوند، نه آن چیزهای لذت‌بخشی که با نور صبحگاهی ناپدید می‌شوند. لازم نیست همیشه هنرمندان جهانی منحط و بسته را اشغال کنند. ضمیر من، سنسه، به من می‌گوید که نمی‌توانم برای ابد هنرمندی از جهان شناور باقی بمانم.»[1]
هنرمندی از جهان شناور در ژاپن پس از جنگ جهانی دوم اتفاق می‌افتد و توسط نقاشی به نام ماسوجی اونو روایت می‌شود. اونو هنرمند پا به سن گذاشته‌ای است که در دوران جنگ مسئول تبلیغات فرهنگی حکومت امپریالیستی ژاپن بوده است و حالا پس از خاموش شدن آتش جنگ و شکست خوردن ایدئولوژی‌های امپریالیستی ژاپن، بیشتر از هر زمان دیگری گذشته و حسرت‌هایش را جست‌وجو میکند. اونو به خوبی از تغییرات تازه‌ای که در جایگاه اجتماعی‌اش به وجود آمده، آگاه است؛ این‌که چه‌طور دوران محبوبیتش سرآمده و رفتار افراد جامعه در برابر او و نقاشی‌هایش تغییر کرده است. داستان اصلی کتاب حول شخصیت اونو و تلاشش برای به یاد آوردن خاطرات گذشته می‌چرخد؛ برای بقا در جامعه‌ی در حال تغییر ژاپن، اونو نیاز دارد یک بار هم که شده، مسئولیت اعمال پیشینش را تمام و کمال قبول کند و در صدد جبران اشتباهتش برآید.
هنرمندی از جهان شناور با خاطرات شخصی ماسوجی اونو در هم آمیخته است؛ این رمان در چهار زمان مجزا از هم روایت می‌شود: اکتبر 1948، آوریل 1949، نوامبر 1949 و ژوئن 1950. در هر کدام از این چهار بازه‌ی زمانی، اونو تلاش میکند رشته‌ی نامرئی وصل‌کننده‌ی حوادث را پیدا کند و ارتباط میان تصمیمات گذشته و حوادث کنونی را دریابد. اونو نقاش بازنشسته‌ای است که همسر و پسرش را در آشوب جنگ از دست داده است و دخترانش تنها اعضای باقی‌مانده‌ی خانواده‌اند. دختر بزرگ‌تر اونو سال‌ها قبل ازدواج کرده و پسر کوچکی دارد؛ نوه‌ای که عاشق فیلم‌های وسترن آمریکایی است، برای سنت‌ها و قهرمانان ژاپنی ارزشی قائل نیست و هیچ شباهتی به پدربزرگ سنتی‌اش ندارد. نوریکو دختر کوچک‌تر خانواده است و هنوز در خانه‌ی پدری زندگی میکند. نوریکو رابطه‌ی خوبی با اونو ندارد و بیشتر اوقات از کارهای پدرش خشمگین است و رفتار بدی با او دارد؛ دلیل آزردگی و رنجش نوریکو آن است که تصور میکند اونو و اقدامات گذشته‌اش، باعث شده خواستگار اول نوریکو منصرف شود و از ازدواج با او خودداری کند؛ اما حالا موقعیت تازه‌ای پیش آمده که زندگی تمامی اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار داده است؛ نوریکو بار دیگر در شرف ازدواج است و تصمیم دارد هر طور که شده از بهم خوردن دوباره‌ی مراسم جلوگیری کند. بنابراین ستسوکو دختر بزرگ‌تر خانواده همراه پسرش ایچیرو، برای مدت کوتاهی به خانه‌ی پدری بازمی‌گردند تا ستسوکو بتواند در این تصمیم مهم به خواهرش کمک کند. ستسوکو بر خلاف نوریکو، زنی آرام و سنتی است؛ اما رابطه‌ی عمیقی با نوریکو دارد و پیش از موعد مقرر خواستگاری، تلاش میکند تا رابطه‌ی پدر و خواهرش را بهبود ببخشید. ستسوکو در طی این زمان تلاش میکند همدم پدر باشد و به خاطرات و پشیمانی‌هایش گوش بسپارد. ستسوکو اشتباهات اخلاقی اونو را گوشزد میکند و تنها را چاره‌ی پدر را در معذرت‌خواهی و اعلام برائت از عقاید افراطی گذشته‌اش می‌داند.
هنرمندی از جهان شناور دومین کتاب کازوئو ایشی‌گورو است که پس از انتشارش در سال 1986 توانست توجه‌های زیادی را به خود جلب کند و برنده‌ی جایزه‌ی وایت‌برِد شود. دوران پس از جنگ جهانی دوم، دوران تغییرات اساسی در فرهنگ و سیاست تاریخ ژاپن است. شکست فاجعه‌بار ژاپن در جنگ، موجب پدید آمدن اختلاف نظر گسترده میان نسل جدید و قدیمی‌تر شد؛ نسل جوان ژاپن عقیده داشت که بی‌مسئولیتی و میهن‌پرستی افراطی نسل قبل کشور را به زوال و سقوط کشانده و تنها راه پیشرفت، آشتی با جهان و گسترش روابط بین‌المللی مخصوصا با آمریکا است؛ عقیده‌ای که با باور امپریالیست‌های ژاپن در تضاد بود. تغییر ارزش‌ها تنها به تعاملات اجتماعی و سیاسی منجر نمی‌شد؛ بلکه بر روابط میان اعضای خانواده، به ویژه فرهنگ دیرینه‌ی مردسالاری و نقش زنان در جامعه تاثیر به سزایی داشت. با شکست خوردن ژاپن و خدشه‌دار شدن مفهوم مردانگی، زنان توانستند نقش فعال‌تری در مناسک اجتماعی داشته باشند؛ البته این تغییر به سرعت اتفاق نیفتاد بلکه شکست در جنگ و متزلزل شدن جایگاه‌‌های پیشین، سرآغاز آن بود. ایشی‌گورو با مطرح کردن مساله‌ی ازدواج نوریکو و جست‌وجو در ابعاد مختلف آن، به این موضوع پرداخته است. ازدواج نوریکو، مهم‌ترین رکن داستان است؛ تا آن‌جا که محرک اصلی اونو برای جست‌وجوی گذشته و تجدید نظر در عقایدش به شمار می‌آید. اونو طی این دوره خود را از تعصبات بیهوده‌ی پیشینش رها می‌سازد و درباره‌ی پذیرش ارزش‌های جدید جامعه تجدید نظر میکند.
هنرمندی از جهان شناور
[1]- هنرمندی از جهان شناور، کازوئو ایشی‌گورو، ترجمه‌ی یاسین محمدی، نشر افراز.
در حال حاضر دیدگاهی برای این مقاله ثبت نشده است.